Dáhtámasjijna máhtti dal julevsámegielav ságastit
UiT:a sáme giellateknologijjabargge li vuojn dahkam julevsáme hållamsyntiesav gålmåjn dahkojienajn. Dát la ávkken gå galggá julevsámegielav bisodit.
Hållamsyntiessa l ræjddo mij tevstav jieddnát låhkå duv digitála rustigin. Dat rievddá tevstav hållamij ja danen aj gåhtjuduvvá "tekst-til-tale". Hållamsyntiesa baktu bessi ulmutja dal gulldalit dav mij la tjáleduvvam nuortta- ja julevsámegiellaj. Dát la ájnas viehkkenævvo ulmutjijda låhkåm- ja tjállemgássjelisvuodaj jali ulmutjijda gudi li tjalmedime jali tjalmijs.
– Mån lav ávon gå ådåájggásasj teknologijja baktu dåhkki dahkat doajmme hållamsyntiesajt alla kvalitiehtajn aj unneplågogielajda. Mij lip riek dudálattja gå dálla almodip hållamsyntiesajt ja tjierggedit vuordáv gåktu julev- ja nuorttasámegielagij mielas gullu gå dáhtámasjijnna dájt gielajt sáhkat, javllá Divvuna hållamteknologijjatjiehppe Katri Hiovain-Asikainen.
Duodden julevsáme hållamsyntiessaj la Divvun aj ådåstuhttám ja buoredam nuorttasáme hållamsyntiesav, ådå versjåvnnå l álkkep láhkáj sadjihin giellaaddnijda.
Giella ájn gullu
Mij lip juo njálmálattjat guládallagoahtám masjijnaj ma mijáv birástahtti, já dát sjaddá ájn vil dábálabbo. Dálla gå dáhtámasjijnna máhttá sámegielav hållat, de sáme giela duodaj lávkkiji hållamteknologijjalasj ájggáj.
– Sivva manen sáme giela li rijbadam, juska oajválattja li dajt gæhttjalam dajt sjávvunahttet, la gå mij sáme lip ságastam dajt iehtjama lagámusáj, iehtjama sijdajn. Uddni oadtju digitála rustigij giella stuoráp ja stuoráp fámov aj dákkir aktijvuodajn. Sijdan muv lunna de juo ságastav ietjam mobijlajn, bijlajn ja Sonos-høyttállárijn ja dáj vierttiv dárustit jali ieŋŋilsgielav ságastit. Dákkir rustigij hæhttuv dárustit, ja nav de hæhkkat dárustav aj ietjam sijdan, ja dát la baldedahtte gielaj boahtteájge hárráj. Gå dal dálla almodip julevsáme hållamsyntiesav de la dát stuor lávkke rievtes guovlluj, ja dát buktá aj doajvov boahtteájggáj, javllá Inga Lill Sigga Mikkelsen, bajepingenerra Divvunin.
Sån la iesj julevsámegielak.
Gålmmå julevsáme dahkojiena.
Sander Andersen, Sigmund Johnsen ja Britt Inger Sikku li vaddám ietjasa jienajt julevsáme hållamsyntiessaj. Hållamsyntiesan máhttá válljit makkir jienav sihtá gulldalit, ja gå dáhtámasjijnna julevsámegielav hoallá de gullu dagu akta dát gålmmåsis.
– Sander, Sigmund ja Britt Inger li divna dahkam ájnas bargov julevsámegielajn, ja dálla sjaddi sijá jiena tjuovvot mijáv boahtteájggáj, ådå buolva julevsámegielagijs sjaddi gullat ja adnet sijá jienajt, javllá Mikkelsen.
Ådå versjåvnnå nuorttasáme hållamsyntiesas
Vuostasj nuorttasáme hållamsyntiessa almoduváj jagen 2015 aktisasjbargon Divvuna ja Acapela gaskan. Dálla l dát ådåsmahteduvvam ådå versjåvnåjn. Dán ådå versjåvnån la buorep jiednakvalitiehtta ja jiednadibme, ja dav la aj vuohkasabbo gulldalit. Valla ájnnasamos la dávk jut dát ådå versjåvnnå l álkkep láhkáj sadjihin nuorttasámegielagijda, dav máhttá álkket sajájduhttet ietjas operatijvvasystiebmaj, ráddjidusáj ja lisænssakåvdåj dagi. Ådå versjåvnnå l dagáduvvam rabás prográmmaj baktu, ja ådå kåvddå l dagádum ja æjgguduvvá Divvun-juohkusis ja UiT:as, ja nav aj Sámedikkes åvdep sjiehtadusáj diehti.
Hållamsyntiessa l ájnas oasse njálmálasj guládallamsystiemajs ja nav aj ækton dagátjit julevsáme digitála assistentajt maj máhttá ságastit, javllá Sjur Moshagen, Divvun-juohkusa jådediddje.
Ávkálasj sámegielåhpadusán
Sáme hållamsyntiesaj baktu máhttá adnegoahtet sáme gielajt ådå aktijvuodajn. Sámegielåhpadusán la ávkálasj hållamsyntiesajn, danen gå oahppe bessi gulldalit gåk giella gullu. Jus hållamsyntiesav laset digitála báhkogirjijda máhtti oahppe gulldalit gåk bágo galggi jiednaduvvat. Duodden máhtti oahppe aj gulldalit majt ietja li tjállám, ja dát la aj ávkálasj tjállemåhpadusán.
Nuortta- ja julevsáme tjállemvuoge, ma ortografijjan gåhtjoduvvi, li dåssju vehik badjel 40 jage vuorrasa. Danen li moattes sámegielagijs gudi ælla oahppam gåktu galggi tjállet ja låhkåt ietjasa gielav.
Divvunij la hållamteknologijja ájnas viejedibme ja tjaktjaj almot Divvun aj oarjjelsáme dahkojienav. Divvun la aj buoragit jådon oarjjel-, julev- ja nuorttasáme hållamdåbdånijn, hållamdåbdån la ræjddo mij tjállá dav majt ulmusj javllá.
FÁKTÁDIEDO
UiT:a Divvun-juohkusa birra, mij la åvddånahttám nuortta- ja julevsáme hållamsyntiesajt.
Divvun la stuoves juogos Vuona arktalasj universitiehtan (UiT) mij lahkalakkoj Giellateknojn, Sáme giellateknologijja guovdátjijn, åvddånahttá sáme giellateknologijjav ja praktihkalasj viehkkenævojt.
Divvuna ulmme l åvddånahttet giellateknologijjalasj ræjdojt sáme giellasebrudagájda, dási gulluji tjállemdárkástusá, grammatihkkadárkástusá, boallobievde, báhkogirje ja ietjá digitála ræjdo.
Divvuna ræjdo li nåvkå ja åvdemusát sadjihin rabás gálldokåvdåj baktu. Divvun ruhtaduvvá Suohkan- ja guovllodepartementas (KDD) Divvuna giellateknologijjalasj ræjdo li sadjihin dánna: https://divvun.no ja https://borealium.org.
