Persovdnasuodjalus ja mieđiheapmi

       

SAMINOR lea fágalaččat čadnojuvvon UiT Norgga árktalaš universitehta Servodatmedisiinnalaš instituhta Sámi dearvvašvuođadutkama guovddážii.

SAMINOR gieđahallá dieđuid mat čatnasit dutnje persovdnan (persovdnadieđut). Gáhtten dihtii du vuoigatvuođaid Dearvvašvuođadutkanlága, álbmotvuđot dearvvašvuođaiskkademiid láhkaásahusa ja persovdnasuodjaluslágaid vuođul, lea dehálaš ahte don dieđát guđe persovdnadieđuid SAMINOR gieđahallá.

SAMINOR oassálastin don leat mieđihan dasa ahte du dieđuid ja biologalaš iskosiid sáhttet geavahit dutkamii. Miehtan gusto dassážiigo go válljet dan geassit ruovttoluotta.

Miehtancealkámuš, bovdehusreive ja diehtočálus 

Geahča sierra siiddu mas leat buot SAMINOR 1 skovit 1 ja buot SAMINOR 2 skovit. 

Guđe dieđuid vurke SAMINOR? 

Oassálastiid dieđut čohkkejuvvojit jearahallanskovvedieđuin, dearvvašvuođaiskkadeami mihtidemiin ja varraiskkussuokkardemiin vurkejuvvojit. 

Jus don leat leamaš mielde SAMINOR:s, de mis leat dieđut du birra dain jearahallanskoviin maidda don leat vástidan, ja klinihkalaš iskkademiid bohtosiin (nugo allodagas, deattus ja varradeattus) ja biologalaš iskosiin (nugo varraiskosiin). Mii leat maid háhkan dieđuid Álbmotregistaris du sohkabealis, riegádanjagis ja ássansuohkanis (SAMINOR 1:s maiddái siviiladilis).  

SAMINOR 3 rájes čohkke SAMINOR dieđuid maiddái jearahallamiid bokte. Dan maid don jearahallanoassálastin leat almmuhan dáin jearahallamiin, vurkejuvvojit, muhto du identitehta lea čiegus.  

Persovdnasuodjalus 

SAMINOR:s leat sierra njuolggadusat dasa movt mii fuolahit oassálastiid dáhtaid ja biologalaš ávdnasiid buoremus lági mielde, ja midjiide lea iežamet dutkama alla etihkalaš dássi dehálaš. Go dutkiide addit dáhtaid, de leat buot persovdnii gullevaš dovdomearkkat sihkkojuvvon ja daid sadjái leat biddjojuvvon sahtedohko nummar (čiehkan dihtii identifikašuvnna), amaset dutkit diehtit oassálastiid identifikašuvnna. 

Fuolahan dihtii persovdnasuodjalusa leat biddjojuvvon garra njuolggadusat dasa movt dieđuid sáhttá ovttastit ja geavahit. Buot prošeavttat mat geavahit SAMINOR dáhtaid dahje biologalaš ávdnasiid, leat Dearvvašvuođadutkanlága rámmaid siskkobealde ja daid lea Medisiinnalaš ja dearvvašvuođafágalaš dutkanetihka regionála lávdegoddi (REK) dohkkehan. Namahis dáhtačoahkit, main ii lea vejolaš dovdát olbmuid, eai dárbbaš sáddet ohcama REK:i. 

Buot dearvvašvuođadutkan mas sámit leat mielde joavkun dahje mii háhká dieđuid dain guovlluin main sámit leat stuorra oassin álbmogis, dahje mii guoská sámi identitehtii, gillii dahje kultuvrii, eaktuda sámi oktasaš miehtama. Dakkár miehtama galgá háhkat Sámedikki Sámi dearvvašvuođadutkama áššedovdi etihkalaš lávdegottis. Buot prošeavttat mat geavahit SAMINOR dieđuid, galget háhkat dakkár sámi oktasaš miehtama. 

Dieđut eai leat olámuttus dáhkádusservviide dahje eará gávppálaš ásahusaide. 

Oktavuohta registariidda 

Maŋŋá Dáhtabearráigeahču ja/dahje Medisiinnalaš ja dearvvašvuođafágalaš dutkanetihka regionála lávdegotti (REK) dohkkeheami sáhttá oassálastiid dieđuid ovttastit oassálasti eará dutkanulbmilregistariid dieđuiguin. Sáhttet leat dakkár registarat go oaju, buozalmasvuođa, dietnasa, oahpu, fidnu dahje eará dearvvašvuođaiskkademiid dieđuid birra main don leat leamaš mielde. Muhtun guoskevaš registarat leat Borasdávdaregisttar, Jápminsivvaregisttar, Álbmotregisttar, Reseaptaregisttar, Medisiinnalaš riegádanregisttar, Váibmo- ja varrasuotnaregisttar ja eará nationála buozalmasvuođaregistarat maid dát iskkadeapmi dutká, ja Statistihkalaš guovddášdoaimmahaga ja álbmotlohkamiid registarat. Dan lea vejolaš dahkat dan 11-siffara riegádannummara bokte mii buot Norgga ássiin lea. Daid oassálastiid oktavuođas geat leat leamaš mielde SAMINOR máŋgga iskkadeamis, sáhttá maiddái iešguđet iskkademiid dieđuid ovttastahttit. Buot dáin dáhpáhusain sihkkojuvvo namma ja riegádannummar amaset dutkit diehtit oassálasti identitehta. 

Oahpásmuvvanvuoigatvuohta 

Buot SAMINOR oassálastiin, lea vuoigatvuohta beassat oahpásmuvvat daidda dieđuide mat leat registrerejuvvon sin birra. Dus lea maid vuoigatvuohta oažžut divvojuvvot vejolaš boasttuvuođaid dain dieđuin mat leat registrerejuvvon du birra. Jus háliidat oahpásmuvvat daidda dieđuide maid SAMINOR lea vurken du birra, de sáhtát váldit oktavuođa minguin dás: saminor@uit.no. 

Miehtama ruovttoluottageassin 

SAMINOR oassálastin sáhtát goas beare geassit ruovttoluotta iežat miehtama. Go oassálasti háliida geassádit dutkamis, de sáhttá son gáibidit ahte čohkkejuvvon iskosat ja dieđut sihkkojuvvojit, dušše jus dieđut eai leat jo mielde analysain dahje geavahuvvon dieđalaš prentosiin. Jus háliidat geassit ruovttoluotta iežat miehtama, de sáhtát váldit oktavuođa minguin dás: saminor@uit.no. 

Sidjiide geat leat oassálastán kvalitatiiva jearahallamiin: SAMINOR 3 kvalitatiiva dáhtat jearahallamiin namahuhttojuvvojit jagi 2027. Go jearahallamat leat namahuhttojuvvon, de ii leat vejolaš guorrat ruovttoluotta sutnje gii lea addán dieđuid, ii ge leat vejolaš geassádit jearahallandutkamis.  

Gieđahallanovddasvástádus 

UiT Norgga árktalaš universitehtas lea dáhtagieđahallanovddasvástádus. 

SAMINOR lea fágalaččat čadnojuvvon UiT Norgga árktalaš universitehta Servodatmedisiinnalaš instituhta Sámi dearvvašvuođadutkama guovddážii (SDDG). SDDG:s lea ovddasvástádus plánet ja čađahit dáhtačohkkema ja hálddašit čohkkejuvvon dieđuid. SAMINOR fágalaš jođiheaddji lea dutki 1, dr.med. Ann Ragnhild Broderstad. 

SAMINOR jođihuvvo stivrenjoavku bokte mas leat mielde Sámedikki, Davvi Dearvvašvuođa, Romssa ja Finnmárkku fylkkasuohkan, KS Gielddasuorggi organisašuvnna, Lullisámi dearvvašvuođafierpmádaga ovddasteaddjit, okta SDDG bargiidovddasteaddji ja okta olggobealde dutki. Stivrenjoavkku jođiheaddjin lea Servodatmedisiinnalaš instituhta jođiheaddji, ja čállin lea SAMINOR fágalaš jođiheaddji. 

Dieđuid ja iskosiid geigen dutkiide 

Buot dutkanprošeavttat mat ožžot SAMINOR dáhtaid, galget čuovvut lágaid ja láhkaásahusaid. Dušše sii geat leat čadnojuvvon dohkkehuvvon dutkanásahusaide (nugo universitehtaide) besset geavahit SAMINOR dieđuid dutkamii. Gáibádussan buot min dutkanprošeavttaide lea ahte prošeaktajođiheaddjis (sus geas lea ovddasvástádus), lea dutkangelbbolašvuohta (doavttergráda dahje sullasaš). Ph.d.- ja masterstudeanttat maid sáhttet beassat geavahit SAMINOR dieđuid dutkamii. Dalle lea studeanttaid váldobagadeaddji ovddasvástideaddji prošeaktajođiheaddji. Gáibádussan lea ahte buot dutkanprošeavttain lea uhcimusat okta dutki geas lea máhtolašvuohta sámi kultuvrras ja servodatdiliin ja áinnas ge vásáhus SAMINOR:in ovddežis.